40 năm giải phóng Quảng Trị

( TT&VH ) - Những ngày này , Quảng Trị đang sống trong khí trời thiêng kỷ niệm 40 năm giải phóng và 81 đêm ngày gác canh Thành cổ. Sau chiến dịch tháng 4/1972 ( bắt đầu từ 30/3 đến 1/5/1972 ) , Mỹ - Ngụy phải rút khỏi thị xã. Quảng Trị là tỉnh hàng đầu ở miền Nam được tuyệt đối giải phóng với hơn 10 vạn dân.Đây cũng là thời kì đáng nhớ với nhiếp ảnh gia Đoàn Công Tính , người đã đi vào lịch sử chiến tranh Việt Nam với những phút chốc gắn liền với Quảng Trị Nụ cười thành cổ , Đánh chiếm chứng cứ Đầu Mầu , cha con người lái đò sông Thạch Hãn... Tôi đã gặp và nghe ông kể lại những câu chuyện , những cảm xúc của ông sau nhưng tấm ảnh lịch sử:3 năm “đốt phim” oan uổngNhiếp ảnh gia Đoàn Công TínhĐoàn Công Tính kể: “Tôi đi học hơi muộn , 15 tuổi mới vào lớp 5 ở Nam Định. Rồi hết lớp 9 thì bỏ học , xung phong vào quân nhân như đa phần bạn bè cùng lứa. Sáng sủa thôi , vào năm 1960 , mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam ra đời , bầu khí trời nóng hừng hực trên miền Bắc khiến mọi lớp thanh niên đều chọn cho mình con đường ấy.Tôi không mấy tiếc rẻ về chuyện học hành dở dang. Khi còn ngồi trên ghế nhà trường , văn học vẫn là môn tôi khá nhất. Trong ba lô của tôi , binh nhì Đoàn Công Tính , những năm hàng đầu vẫn luôn có những cuốn sách về lý luận văn học của Gorki , hay sổ tay về kinh nghiệm viết văn của Nguyễn Tuân , Tô Hoài , Nguyên Hồng... Những cây bút ấy đều tự trưởng thành và đến với nghề văn bằng kinh nghiệm sống của mình. Thậm chí , vài năm sau , khi về báo Quân đội nhân dân , tôi vẫn tin rằng nghề báo chỉ là thời kì tích lũy vốn sống để mình có thể trở thành một nhà văn như sở nguyện. ( cười )Năm 1964 , tôi được cử đi học Trường Sĩ quan Pháo binh. Cơ duyên đến với nhiếp ảnh khá tình cờ: Tôi ở cùng một học viên có chiếc máy ảnh Zorki 6 bé xíu của Liên Xô. 2 năm học , những lần được anh cho chụp thử Có thể tôi “nghiện” tới mức vét hết tiền , xin mua lại chiếc máy mà tối tối mình vẫn nhón nhén sờ vào.Ra trường , về Sai khiến một trung đội pháo binh tại Hải Phòng , giấc mơ làm nhà văn khiến tôi hì hục viết tiểu phẩm gửi tới báo Quân đội nhân dân. Đó đều là những mẩu chuyện con con chừng 300 chữ. Rồi cũng như nhà báo bây giờ , viết bài thì phải... có ảnh đi kèm. Năm triều vua Trung Hoa thiếu úy của tôi khi đó là 65 đồng còn phim đen trắng bán ngoài huyện là 8 đồng/cuốn. Muốn tiết kiệm , tôi chỉ có cách mua thuốc về , hì hục tự mày mò tráng rửa trong hầm tối , còn phim thì cứ chụp 3 kiểu lại cắt ra rửa một lần.3 năm trời , cả đống “sản phẩm” gửi tới báo chỉ được đăng vài lần. Khổ nỗi , họ chỉ đăng chữ , còn ảnh gửi kèm thì không một lần xuất hiện. Rồi đây nhìn lại , tôi nhận ra số ảnh ấy hầu hết đều lỗi nặng về bố cục , góc máy cũng như chọn sáng. Cứ đốt phim mãi như vậy , số ảnh chụp ra lần cuối chỉ để dán lên báo tường trước lời khen tấm tắc của cha con chiến sĩ.Đánh chiếm chứng cứ Đầu Mầu ( 1972 ) - bức ảnh của Đoàn Công Tính từng đoạt Huy chương Vàng Tổ chức quốc tế các nhà báo ( OIJ )Cơ duyên với Thành cổNăm 1968 , tôi có bức ảnh hàng đầu được đăng trên báo... Tiên phong , chụp một tiểu đội nữ xạ thủ 12 ly 7 tại bờ biển Hải Phòng. Khỏi phải nói , việc một chiến sĩ có ảnh đăng trên báo “xịn” khiến cả trung đội hoan hỉ thế nào.Rồi lác đác tới những bức ảnh khác. Ban tuyên huấn Quân khu 3 rút tôi lên sự vụ tại đó , sau một thời gian ngắn lại tới lượt báo Quân đội nhân dân nhận về. Mọi chuyện như một giấc mơ. Thêm một vài năm cầm máy , tôi mới hiểu rằng quãng thời gian mày mò tự đến với nhiếp ảnh khi trước là quý khôn cùng để có kinh nghiệm cho mình.Hai năm vào nghề , tôi có những đợt đi trận mạc ngắn. Ba ngôi gồm Thiên bàn khi đó là Quảng Trị , vốn luôn là một trong những điểm nóng nhất trong chiến tranh Việt Nam. Sống cùng dân quân du kích , theo họ đi phục kích tại những cứ điểm Cồn Tiên , Dốc Miếu , tôi hiểu thêm khá nhiều về đặc trưng của vùng đất lửa này. Rồi như một cơ duyên , những bức ảnh quan trọng nhất trong đời cầm máy của tôi cũng đều đến từ Quảng Trị.Năm 1971 , tôi có mặt tại chiến dịch Đường 9 - Nam Lào một cách khá may mắn. Trên chuyến sự vụ xuống vùng Hạ Lào , tôi gặp khá đông xe tăng và quân nhân đang tiến quân tại khu vực sông Sê Pôn gần Quảng Trị. Lân la hỏi chuyện để “moi tin” , một cậu lính trinh sát đồng hương Nam Định rỉ tai: “sắp có đánh lớn ở đây rồi”. Nụ cười Thành cổĐánh liều , tôi bỏ dở chuyến sự vụ đi Hạ Lào để nằm lại chờ tác nghiệp. Chỉ 2 ngày sau , chiến dịch Đường 9 - Nam Lào bắt đầu. Hàng trăm tấn bom đạn của Mỹ được trút xuống vùng đất quanh sông Sê Pôn , cộng cùng đó là những đợt đổ quân của lính Việt Nam Cộng hòa. Hơn chục ngày tại đó , tôi may mắn là phóng viên trận mạc có mặt sớm nhất trong điểm nóng của chiến dịch. Những loạt ảnh phóng sự lập khắc được đăng tải trên báo Quân đội nhân dân , khiến cái tên Đoàn Công Tính bắt đầu được biết tới nhiều hơn.Rồi , cơ hội chụp những bức ảnh về chiến dịch Quảng Trị 1972 cũng đến với tôi một cách khá may mắn. Bắt đầu chiến dịch , tôi được biết (Lập trường của miền Bắc là giải phóng Huế. Trước khi vào mặt trận , tôi còn cẩn thận tìm tới gặp nhà văn Thanh Tịnh - vốn từng là hướng dẫn viên du lịch tại Huế - để hỏi về cấu trúc và văn hóa của đất Cố đô. Tới Quảng Trị khi thị xã đã được giải phóng , tôi biết tin chiến dịch tiến công Huế sẽ không diễn ra nên lập khắc quay về Hà Nội để chuyển những bức ảnh của mình. Rồi lại lập khắc ngược về Quảng Trị , nằm ở bờ bắc sông Thạch Hãn gần chục ngày trước khi có dịp vào thành cổ giữa lúc trận chống chọi đang diễn ra ác liệt nhất.Số phận may mắn , khiến tôi trở thành phóng viên độc nhất của cả hai phía có mặt trong Thành cổ vào những ngày lịch sử ấy. Bây giờ , nhắm mắt lại , tôi vẫn nhớ như tạc vào óc nụ cười tươi như hoa của những chiến sĩ gác canh Thành cổ trong buổi sáng hôm ấy. Họ trẻ lắm , đều trên dưới đôi mươi và hồn nhiên tới không ngờ...“Tôi vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”Ngồi với TT&VH , nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính khá tư lự khi nhắc tới chuỗi thời gian sau 1972. Năm 1975 , ông bỏ lỡ cơ hội có mặt trong chiến dịch Hồ Chí Minh vì lý do rất đơn giản: đang đi học tại trường Đảng Nguyễn Ái Quốc nên không được đưa vào danh sách phóng viên trận mạc. “Là người cầm máy , tôi buồn lắm vì không có dịp được làm nghề trong thời điểm lịch sử này”. Rồi sau giải phóng , nghệ sĩ Đoàn Công Tính chuyển ngành , vào Nam sự vụ tại một phòng văn hóa quận và xin về hưu sớm ở tuổi 45.Gần chục năm làm đủ nghề: nuôi cun cút , đào ao thả cá rô phi , Chụp hình dạo rồi đi lang thang làm nghề Chụp hình lưu niệm tại các tỉnh phía Nam , Đoàn Công Tính vẫn dành thời gian chụp những bức ảnh về cuộc sống bình thường của một Việt Nam trong thời kì hòa bình. Rồi từ 1997 , những cuộc Cuộc trưng bày của Đoàn Công Tính bắt đầu được tổ chức lại , từ trong nước cho tới Mỹ , Thụy Điển , Hàn Quốc. Đương nhiên , những bức ảnh chụp chiến tranh của Đoàn Công Tính vẫn được phía chưng bày ưa chuộng nhất. Về phần mình , ông bảo “tôi Vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”.Chiêu Minh ( ghi ) .
Nhiếp ảnh gia Đoàn Công Tính.
Đánh chiếm chứng cứ Đầu Mầu ( 1972 ) - bức ảnh của Đoàn Công Tính từng đoạt Huy chương Vàng Tổ chức quốc tế các nhà báo ( OIJ ).
Nụ cười Thành cổ.
“Tôi vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”Ngồi với TT&VH , nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính khá tư lự khi nhắc tới chuỗi thời gian sau 1972. Năm 1975 , ông bỏ lỡ cơ hội có mặt trong chiến dịch Hồ Chí Minh vì lý do rất đơn giản: đang đi học tại trường Đảng Nguyễn Ái Quốc nên không được đưa vào danh sách phóng viên trận mạc. “Là người cầm máy , tôi buồn lắm vì không có dịp được làm nghề trong thời điểm lịch sử này”. Rồi sau giải phóng , nghệ sĩ Đoàn Công Tính chuyển ngành , vào Nam sự vụ tại một phòng văn hóa quận và xin về hưu sớm ở tuổi 45.Gần chục năm làm đủ nghề: nuôi cun cút , đào ao thả cá rô phi , Chụp hình dạo rồi đi lang thang làm nghề Chụp hình lưu niệm tại các tỉnh phía Nam , Đoàn Công Tính vẫn dành thời gian chụp những bức ảnh về cuộc sống bình thường của một Việt Nam trong thời kì hòa bình. Rồi từ 1997 , những cuộc Cuộc trưng bày của Đoàn Công Tính bắt đầu được tổ chức lại , từ trong nước cho tới Mỹ , Thụy Điển , Hàn Quốc. Đương nhiên , những bức ảnh chụp chiến tranh của Đoàn Công Tính vẫn được phía chưng bày ưa chuộng nhất. Về phần mình , ông bảo “tôi Vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”.